Wyszukaj po identyfikatorze keyboard_arrow_down
Wyszukiwanie po identyfikatorze Zamknij close
ZAMKNIJ close
account_circle Jesteś zalogowany jako:
ZAMKNIJ close
Powiadomienia
keyboard_arrow_up keyboard_arrow_down znajdź
removeA addA insert_drive_fileWEksportuj printDrukuj assignment add Do schowka
insert_drive_file

Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 25 sierpnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.190.2023.2.AG

Prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją projektu.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

31 marca 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 29 marca 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją Projektu.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 3 lipca 2023 r. (data wpływu 5 lipca 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Miasto i Gmina (…) (dalej: „Gmina” lub „Wnioskodawca”) jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Inwestycja

W ramach swojej działalności Wnioskodawca począwszy od 2022 r. realizuje inwestycję w zakresie odnawialnych źródeł energii pn. (…) (dalej: „Inwestycja” lub „Projekt”), polegającą na zakupie i montażu instalacji przeznaczonych do produkcji energii z tzw. odnawialnych źródeł energii, tj. instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych oraz kotłów na biomasę (dalej: „Instalacje”) na/przy/w budynkach mieszkaniowych stanowiących własność mieszkańców Gminy (dalej: „Mieszkańcy” lub „Właściciele nieruchomości”).

Instalacje są / będą w większości wypadków instalowane w obrysie budynku mieszkalnego (na dachach itp.). W przypadkach, gdy montaż Instalacji w taki sposób byłby nieuzasadniony lub niemożliwy, co do zasady dopuszcza się techniczną możliwość zainstalowania Instalacji na budynku gospodarczym lub przy budynku na gruncie.

Budynki objęte przedmiotową Inwestycją, na potrzeby których montowane są / będą Instalacje, są w większości przypadków budynkami mieszkalnymi stałego zamieszkania sklasyfikowanymi w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11. W niektórych budynkach objętych Projektem znajdują się wydzielone lokale użytkowe, jednak stanowią one odrębne lokale od części mieszkalnej – w szczególności w takich przypadkach w budynkach zamontowane są odrębne liczniki dla lokalu użytkowego. Instalacje zamontowane na takiej nieruchomości będą służyły wyłącznie wydzielonej części mieszkalnej. Ww. budynki stanowią jednorodzinne budynki mieszkalne (PKOB 111). Instalacje montowane są / będą także na potrzeby lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12. Powierzchnia użytkowa jednorodzinnych budynków mieszkalnych nie przekracza 300 m2, natomiast powierzchnia użytkowa lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach niemieszkalnych, w większości przypadków, nie przekracza 150 m2.

Inwestycja w Instalacje obejmuje nieruchomości należące do Mieszkańców, w których nie jest / nie będzie prowadzona działalność gospodarcza. Gmina wskazuje, że w niektórych nieruchomościach Mieszkańców, na potrzeby których montowane są / będą Instalacje, jest zarejestrowana działalność gospodarcza, niemniej działalność ta nie jest prowadzona w ww. budynkach, a Instalacje zamontowane na/przy/w tych budynkach wykorzystywane są / będą tylko do celów związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego.

Instalacje nie są / nie będą również instalowane na budynkach użyteczności publicznej lub jakichkolwiek innych budynkach należących do Gminy (lub jej jednostek organizacyjnych objętych centralizacją rozliczeń VAT).

Dofinansowanie

W związku z realizacją Inwestycji Gmina zawarła umowę o dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa na lata 2014-2020 (dalej: „umowa o dofinansowanie”).

Dofinansowanie zostanie udzielone na pokrycie stosownej części kosztów kwalifikowalnych Inwestycji, w tym na pokrycie kosztów związanych z zakupem i montażem Instalacji oraz usługami inżyniera nadzoru Projektu.

VAT w przedmiotowej Inwestycji jest / będzie kosztem niekwalifikowalnym.

Zgodnie z przepisami regulującymi zasady przyznawania dofinansowania, umowa o dofinansowanie określa szczegółowe zasady, tryb i warunki, realizacji i rozliczania wydatków w ramach Projektu. W umowie o dofinansowanie strony wskazały jako okres trwałości Inwestycji okres 5 lat, licząc od dnia zakończenia Inwestycji, co jest zgodne z przepisami regulującymi zasady przyznawania dofinansowania od instytucji dofinansowującej. W umowie o dofinansowanie Gmina zobowiązała się także do pozostania właścicielem Instalacji oraz podmiotem odpowiedzialnym za ich eksploatację przez cały okres trwałości Projektu, tj. przez okres 5 lat licząc od dnia zakończenia Inwestycji (od końcowej płatności instytucji dofinansowującej na rzecz Gminy).

Co wymaga podkreślenia, umowa o dofinansowanie przewiduje jedynie otrzymanie dofinansowania na realizację określonego Projektu inwestycyjnego oraz obowiązek beneficjenta (tj. Gminy) do osiągnięcia określonego efektu ekologicznego. Tym samym, Projekt inwestycyjny jest zupełnie analogiczny względem innych projektów jednostek samorządu terytorialnego finansowanych z funduszy zewnętrznych (jak np. projektu budowy kanalizacji sanitarnej). Tym samym umowa o dofinansowanie nie przewiduje żadnego związku pomiędzy dofinansowaniem, które Gmina otrzyma a świadczeniem Gminy na rzecz Mieszkańca. Powyższe wynika z faktu, że Gmina ma obowiązek osiągnięcia określonego efektu ekologicznego, umowa o dofinansowanie przewiduje dofinansowanie określonej części kosztów kwalifikowanych. Kwestia czy Gmina sfinansuje pozostałą część kosztów Inwestycji ze środków własnych pochodzących z dochodów wykonanych takich jak podatek od nieruchomości, czy też z wpłat Mieszkańców pozostaje poza stosunkiem umownym, który wynika z umowy o dofinansowanie.

Podobnie jak w przypadku większości dofinansowań do innych projektów inwestycyjnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, wysokość dofinansowania w przedmiotowej Inwestycji będzie pochodną wysokości kosztów kwalifikowanych. Warunkiem otrzymania dotacji (i utrzymania prawa do niej) jest natomiast spełnienie określonych wskaźników realizacji Projektu, polegających na osiągnięciu określonego poziomu produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (czyli Gmina jest zobowiązana do osiągnięcia określonego efektu ekologicznego).

Umowy z Mieszkańcami

W związku z realizacją ww. Inwestycji Gmina zawarła z Mieszkańcami umowy, których celem jest ustalenie wzajemnych zobowiązań organizacyjnych i finansowych stron związanych z montażem i eksploatacją Instalacji (dalej odpowiednio: „Umowa” lub „Umowy”). Zawarcie takich Umów jest konieczne ze względu na montaż Instalacji na terenie nieruchomości Mieszkańców, które to Instalacje pozostaną własnością Gminy.

Przedmiotem Umów jest świadczenie usług elektromodernizacji lub termomodernizacji. W ramach tych usług Gmina będzie udostępniać Mieszkańcowi zamontowane na jego nieruchomości Instalacje, których podstawowym celem będzie zwiększenie sprawności energetycznej lub termoenergetycznej danej nieruchomości.

Umowy przewidują, że po zakończeniu prac montażowych Instalacje pozostaną własnością Gminy. Ponadto, na podstawie Umów Mieszkańcy zobowiązali się do zapłaty wynagrodzenia za wykonaną przez Gminę usługę modernizacji elektroenergetycznej lub termoenergetycznej polegającej na udostępnieniu Mieszkańcowi Instalacji.

Ponadto, Umowy zobowiązują Mieszkańca do takich czynności jak np. dostosowanie wewnętrznej instalacji elektrycznej / wodnej / centralnego ogrzewania do wymagań Instalacji OZE w zakresie urządzeń niebędących przedmiotem realizacji Projektu, do stanu umożliwiającego rozpoczęcie prac przewidzianych w ramach Projektu; udostępnienie budynku / lokalu mieszkalnego w celu dokonania montażu Instalacji przez wyłonionego przez Gminę wykonawcę; użytkowanie Instalacji zgodnie z jej przeznaczeniem i wytycznymi, określonymi w instrukcjach obsługi oraz zgłaszanie wszelkich wad i usterek w okresach wynikających z dokumentów gwarancyjnych, a także do zapewniania dostępu do Instalacji upoważnionym przedstawicielom Gminy w celu wykonywania okresowych przeglądów, konserwacji i kontroli liczników pomiarowych.

Gmina zobowiązała się natomiast do takich czynności, jak np. dokonanie przeglądu istniejącego stanu miejsc montażu Instalacji; opracowanie dokumentacji projektowej z uwzględnieniem lokalizacji urządzeń, sposobu ich montażu, oraz indywidualnych uwarunkowań dotyczących budynku mieszkalnego Mieszkańca; dostarczenie urządzeń i elementów Instalacji do budynku Mieszkańca (wraz z niezbędną dokumentacją), dokonanie montażu Instalacji oraz jej uruchomienia, a także przeszkolenie Mieszkańca w zakresie jej prawidłowej obsługi.

Gmina wskazuje, że zapłata wynagrodzenia w wysokości określonej w Umowie jest warunkiem koniecznym do realizacji Umowy przez Gminę.

Poza zapłatą ww. wynagrodzenia Umowy nie przewidują pobierania jakichkolwiek innych opłat od Mieszkańców z tytułu realizacji przez Gminę usługi (tj. usługi montażu Instalacji).

Montaż poszczególnych Instalacji jest / będzie realizowany na podstawie umowy na roboty budowlane z wyłonionym przez Gminę wykonawcą (dalej: „Wykonawca”), u którego zakupione zostały / zostaną usługi dostarczenia i zainstalowania całej Instalacji. Faktury z tytułu realizacji Inwestycji na terenie Gminy wystawiane są / będą na Gminę,z podaniem numeru NIP Gminy.

Po zakończeniu okresu trwałości Inwestycji, tj. po 5 latach licząc od dnia zakończenia Inwestycji, nastąpi przekazanie Instalacji na własność Mieszkańca bez pobierania dodatkowych opłat.

W uzupełnieniu wniosku wskazali Państwo, iż:

1.Należy wskazać strukturę udziału poszczególnych źródeł finansowania realizowanego przez Państwa projektu pn. (…). Prosimy wskazać wyłącznie konkretną wartość procentową. Prosimy nie wskazywać przedziału procentowego.

Projekt jest / będzie finansowany z otrzymanego dofinansowania oraz wpłat Mieszkańców. Na realizację Projektu Gmina otrzyma dofinansowanie w wysokości 85% kosztów kwalifikowalnych Projektu, tj. kosztów netto. Natomiast wpłaty Mieszkańców obejmą 15% kosztów kwalifikowalnych Projektu, tj. kosztów netto, oraz całość kosztów niekwalifikowalnych.

W odniesieniu do konkretnej wartości procentowej udziału poszczególnych źródeł finansowania w kosztach Projektu Gmina wskazuje, że z uwagi na fakt, że Projekt jest w trakcie realizacji, Gmina dysponuje pewnymi przewidywanymi kwotami, które wskazała we wniosku o dofinansowanie. Niemniej Gmina nie jest w stanie z całą pewnością zagwarantować, że te kwoty, a w efekcie wartości procentowe, o których podanie wnosi Organ, nie ulegną zmianie.

Niemniej, w celu uniknięcia wydania przez Organ postanowienia o odmowie wydania interpretacji indywidualnej w związku z brakiem precyzyjnej odpowiedzi, Gmina przedstawia odpowiedź według swojej najlepszej wiedzy na moment złożenia niniejszego uzupełnienia (z uwzględnieniem powyższego zastrzeżenia).

Na moment sporządzenia niniejszej odpowiedzi Gmina wskazuje, że procentowa wartość udziału poszczególnych źródeł finansowania będzie się prezentowała następująco:

1)jeśli Gmina będzie zobowiązana do opodatkowania otrzymanej dotacji:

a.dotacja: 57,68%

b.wpłaty Mieszkańców: 42,32%

2)jeśli Gmina nie będzie zobowiązana do opodatkowania otrzymanej dotacji:

a.dotacja: 60,25%

b.wpłaty Mieszkańców 39,75%

2.Jaka jest / będzie wysokość wkładu własnego Mieszkańca w finansowanie projektu? Prosimy wskazać wyłącznie konkretną wartość procentową. Prosimy nie wskazywać przedziału procentowego.

Jak zostało wskazane w odpowiedzi na pytanie nr 1, wpłaty Mieszkańców obejmą 15% kosztów kwalifikowalnych Projektu, tj. kosztów netto, oraz całość kosztów niekwalifikowalnych. W odpowiedzi na pytanie nr 1 została wskazana konkretna wartość procentowa wkładu Mieszkańca w kosztach całkowitych realizacji Projektu.

3.Jaka część wartości projektu jest / będzie pokrywana z wpłat Mieszkańców z tytułu wkładu własnego (prosimy wskazać procentowo)? - w tym prosimy wskazać:

a)czy wielkość wkładu mieszkańca będzie pokrywać całość lub znaczną część kosztów zainstalowania odnawialnych źródeł energii w związku z realizacją projektu pn. (…),

b)czy wielkość wkładu mieszkańca stanowi / będzie stanowić faktyczny ekwiwalent wartości otrzymanego świadczenia,

Jak zostało wskazane w odpowiedzi na pytanie nr 1 i 2, wpłaty Mieszkańców obejmą 15% kosztów kwalifikowanych Projektu, tj. kosztów netto, oraz całość kosztów niekwalifikowalnych. W odpowiedzi na pytanie nr 1 została wskazana konkretna wartość procentowa wkładu Mieszkańca w kosztach całkowitych realizacji Projektu.

Ad a).

Na wstępie Gmina wskazuje, że określenie wielkości wkładu Mieszkańca jako „znaczną część kosztów” jest określeniem nieprecyzyjnym, uniemożliwiającym udzielenie odpowiedzi według obiektywnych kryteriów, ponieważ to, czy dany wkład stanowi znaczną czy nieznaczną część kosztów, może stanowić jedynie subiektywną opinię.

W ocenie Gminy wielkość wkładu Mieszkańca stanowi znaczną część kosztów zainstalowania odnawialnych źródeł energii w związku z realizacją Projektu.

Ad b).

Według najlepszej wiedzy Gminy wielkość wkładu Mieszkańca powinna zostać uznana za stanowiącą faktyczny ekwiwalent wartości otrzymanego świadczenia.

4.Czy dofinansowanie oraz wpłaty Mieszkańców pokrywają / będą pokrywały całość kosztów związanych z realizacją projektu?

Według założeń Gminy aktualnych na moment sporządzenia niniejszego uzupełnienia, dofinansowanie oraz wpłaty Mieszkańców pokrywają/będą pokrywały całość kosztów związanych z realizacją Projektu.

5.Jaka jest / będzie wysokość wkładu własnego Gminy w finansowanie projektu?

Według założeń Gminy aktualnych na moment sporządzenia niniejszego uzupełnienia. Gmina nie będzie wnosić wkładu własnego w związku z realizacją Projektu.

6.Czy realizacja projektu - objętego zakresem wniosku - ma / będzie miała na celu osiąganie przez Państwa stałego dochodu, zysku z tego tytułu?

Nie, realizacja Projektu nie ma / nie będzie miała na celu osiąganie przez Gminę stałego dochodu, zysku z tego tytułu.

7.Do jakich czynności są / będą wykorzystywane przez Państwa towary i usługi nabywane w związku z realizacją ww. projektu, tj. czy do czynności:

a.opodatkowanych podatkiem VAT,

b.zwolnionych z opodatkowania podatkiem VAT,

c.niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT?

Na wstępie Gmina podkreśla, że celem potwierdzenia, że przedmiotowe czynności realizowane przez Gminę w ramach Projektu stanowią czynności opodatkowane VAT, Gmina wystąpiła z wnioskiem o wydanie odrębnej interpretacji indywidualnej do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w przedmiocie opodatkowania usług, do świadczenia których wykorzystywane będą przedmiotowe towary i usługi nabyte w ramach realizacji Projektu. Jednocześnie Gmina informuje, że do momentu sporządzenia niniejszej odpowiedzi Gmina nie otrzymała odpowiedzi (interpretacji indywidualnej) w tym zakresie.

Natomiast Gmina otrzymała trzy Wiążące Informacje Stawkowe dot. stawki VAT właściwej dla realizowanych przez Gminę w ramach Projektu świadczeń termomodernizacji / elektromodernizacji, tj.:

1)WIS z 29 maja 2023 r. o sygn. 0111-KDSB1-2.440.50.2023.3.SM,

2)WIS z 17 maja 2023 r. o sygn. 0111-KDSB1-1.440.60.2023.3.GB oraz

3)WIS z 17 maja 2023 r. o sygn. 0111-KDSB1-1.440.59.2023.3.IH.

W otrzymanych pismach Organ uznał, że realizowane przez Gminę świadczenia stanowią usługę kompleksową podlegającą opodatkowaniu VAT wg stawki 8%. Opierając się na tej wiążącej opinii Organu Gmina wskazuje, że według jej najlepszej wiedzy, towary i usługi nabywane w związku z realizacją Projektu są / będą wykorzystywane do czynności opodatkowanych podatkiem VAT.

Pytanie

Czy Gminie przysługuje / będzie przysługiwało pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją Projektu?

Państwa stanowisko w sprawie

Stanowisko Gminy

Gminie przysługuje / będzie przysługiwało pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją Projektu.

Uzasadnienie stanowiska Gminy

Stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy o VAT w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4. art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Z treści tej regulacji wynika, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikom podatku VAT, w sytuacji, gdy towary i usługi, przy nabyciu których został naliczony podatek, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

W zaistniałej sytuacji zakupione przez Gminę towary i usługi (m.in. zakup i montaż Instalacji, usługi nadzoru), wykonane na zlecenie Gminy przez wybranego przez nią Wykonawcę, są / będą bezpośrednio związane ze świadczeniem przez Gminę na rzecz Mieszkańców usług modernizacji elektroenergetycznej i termoenergetycznej. Związek ten jest oczywisty i w najwyższym stopniu bezpośredni, gdyż świadczenia, które Gmina nabyła / nabędzie są / będą w pełni wykorzystywane przez Gminę w ramach świadczonej przez nią usługi modernizacji elektroenergetycznej i termoenergetycznej (montaż Instalacji). Gmina nabyła / nabędzie usługi wykonania Instalacji i nadzoru Projektu, a następnie wykorzystała / wykorzysta stanowiącą jej własność Instalację do świadczenia usług modernizacji elektroenergetycznej i termoenergetycznej. Z drugiej strony Gmina otrzyma / otrzymała od Mieszkańców określone wynagrodzenie za te świadczenia.

Co więcej, należy tu podkreślić, że związek dokonywanych przez Gminę zakupów ze sprzedażą opodatkowaną istnieje od samego początku przedmiotowej Inwestycji, gdyż już w fazie planowania tej inwestycji Gmina zamierzała pobrać od Mieszkańców opłatę, która warunkuje świadczenie przez Gminę usług modernizacji elektroenergetycznej i termoenergetycznej.

W świetle powyższego należy uznać, że Gminie przysługuje / będzie przysługiwało pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją świadczonej przez nią usługi modernizacji elektroenergetycznej i termoenergetycznej, tj. na fakturach otrzymanych od Wykonawcy oraz podmiotu pełniącego nadzór.

Stanowisko Gminy, zgodnie z którym ma ona / będzie miała prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach związanych z realizacją inwestycji OZE zostało potwierdzone w licznych interpretacjach podatkowych wydanych w podobnych stanach faktycznych, m.in. w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej:

·z 30 sierpnia 2022 r. o sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.513.2022.2.JK, w której organ podatkowy stwierdził, że: „W omawianej sprawie warunek uprawniający do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego będzie spełniony, ponieważ - jak wskazali Państwo - towary i usługi nabyte w ramach realizacji projektu pn. „...” są / będą wykorzystywane wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług. Ponadto, jak wynika z okoliczności sprawy, są Państwo zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. W związku z powyższym, mają / będą Państwo mieć prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków ponoszonych z tytułu realizacji ww. projektu”,

·z 30 czerwca 2022 r. o sygn. 0114-KDIP4-1.4012.237.2022.2.APR, w której organ podatkowy stwierdził, że: „Towary i usługi nabyte w ramach realizacji ww. Projektu w części dotyczącej Instalacji, które zostaną zamontowane w / na /przy nieruchomościach stanowiących własność Mieszkańców / Parafii oraz będącej w użytkowaniu wieczystym OSP są / będą wykorzystywane przez Państwa wyłącznie do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Państwa wątpliwości dotyczą kwestii prawa do pełnego odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z zakupem i montażem Instalacji na nieruchomościach Mieszkańców, Parafii i OSP.

Biorąc pod uwagę powołane wyżej przepisy oraz okoliczności sprawy należy stwierdzić, że przysługuje / będzie przysługiwać Państwu pełne prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z zakupem i montażem Instalacji na nieruchomościach Mieszkańców, Parafii i OSP”,

·z 27 maja 2022 r. o sygn. 0114-KDIP4-1.4012.109.2022.2.RMA,

·z 8 lipca 2021 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.420.2021.1.ASY,

·z 24 czerwca 2021 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.340.2021.2.ICZ,

·z 29 stycznia 2021 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.45.2021.1.MSO.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570), zwanej dalej „ustawą”:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (…) podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Z kolei, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

a)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

b)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

c)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy:

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2,

bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Na mocy art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11.12.2006 r. s. 1 ze zm.), zwanej dalej „Dyrektywą 2006/112/WE”:

„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy. W myśl tego przepisu:

W zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo 

do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a)nabycia towarów i usług,

b)dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Jak wynika z powołanych przepisów, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto podkreślić należy, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Ten ostatni przepis określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Z opisu sprawy wynika, że są Państwo zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Realizują Państwo inwestycję w zakresie odnawialnych źródeł energii pn. (...), polegającą na zakupie i montażu instalacji przeznaczonych do produkcji energii z tzw. odnawialnych źródeł energii, tj. instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych oraz kotłów na biomasę na/przy/w budynkach mieszkaniowych stanowiących własność mieszkańców Gminy. W związku z realizacją Inwestycji zawarli Państwo umowę o dofinansowanie ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa na lata 2014-2020. Dofinansowanie zostanie udzielone na pokrycie stosownej części kosztów kwalifikowalnych Inwestycji, w tym na pokrycie kosztów związanych z zakupem i montażem Instalacji oraz usługami inżyniera nadzoru Projektu. W związku z realizacją ww. Inwestycji zawarli Państwo z Mieszkańcami umowy, których celem jest ustalenie wzajemnych zobowiązań organizacyjnych i finansowych stron związanych z montażem i eksploatacją Instalacji. Dofinansowanie oraz wpłaty Mieszkańców pokrywają / będą pokrywały całość kosztów związanych z realizacją Projektu. Nie będą Państwo wnosili wkładu własnego w związku z realizacją Projektu. Projekt jest / będzie finansowany z otrzymanego dofinansowania oraz wpłat Mieszkańców. Na realizację Projektu otrzymają Państwo dofinansowanie w wysokości 85% kosztów kwalifikowalnych Projektu, tj. kosztów netto. Natomiast wpłaty Mieszkańców obejmą 15% kosztów kwalifikowalnych Projektu, tj. kosztów netto, oraz całość kosztów niekwalifikowalnych. Procentowa wartość udziału poszczególnych źródeł finansowania, w przypadku gdy będą Państwo zobowiązani do opodatkowania otrzymanej dotacji wynosi: dotacja 57,68%, wpłaty Mieszkańców: 42,32%. W przypadku gdy nie będą Państwo zobowiązani do opodatkowania otrzymanej dotacji wartość udziałów wynosi: dotacja: 60,25%, wpłaty Mieszkańców 39,75%. Realizacja Projektu nie ma / nie będzie miała na celu osiąganie przez Państwa stałego dochodu, zysku z tego tytułu. Montaż poszczególnych Instalacji jest / będzie realizowany na podstawie umowy na roboty budowlane z wyłonionym przez Państwa wykonawcą, u którego zakupione zostały / zostaną usługi dostarczenia i zainstalowania całej Instalacji. Faktury z tytułu realizacji Inwestycji wystawiane są / będą na Państwa.

Państwa wątpliwości dotyczą prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych w związku z realizacją przez Państwa projektu pn. (…).

Mając na uwadze przedstawioną na wstępie analizę przepisów podatkowych, w pierwszej kolejności należy rozstrzygnąć, czy realizacja przez Państwa ww. projektu na/przy/w budynkach mieszkaniowych należących do mieszkańców Państwa Gminy będzie dokonywana w ramach działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ww. ustawy.

Odnosząc się do okoliczności sprawy zasadnym jest odwołanie się do wyroku TSUE z 30 marca 2023 r. w sprawie C-612/21 (Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej przeciwko Gminie O.).

W wyroku tym TSUE wskazał, iż aby czynności dokonywane przez gminę w ramach promowania odnawialnych źródeł energii były objęte zakresem stosowania dyrektywy 2006/112, powinny one, po pierwsze, stanowić dostawę lub świadczenie usług, które gmina ta wykonuje odpłatnie na rzecz swoich mieszkańców w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. a) i c) tej dyrektywy, a po drugie, być dokonywane w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 rzeczonej dyrektywy, tak aby owa gmina działała również w charakterze podatnika (pkt 24).

W pkt 42 wyroku Trybunał wskazał, że art. 2 ust. 1, art. 9 ust. 1 i art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112 należy interpretować w ten sposób, że dostawy towarów i świadczenia usług podlegających opodatkowaniu VAT nie stanowi dostarczenie i zainstalowanie przez gminę, za pośrednictwem przedsiębiorstwa, systemów OZE na rzecz jej mieszkańców będących właścicielami nieruchomości, którzy wyrazili wolę wyposażenia tych nieruchomości w takie systemy, jeżeli taka działalność nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez tych mieszkańców kwot pokrywających najwyżej jedną czwartą poniesionych kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych.

TSUE wskazał, że w konsekwencji o ile w świetle powyższych rozważań należy uznać, że gmina O., nie wykonuje działalności wchodzącej w zakres stosowania dyrektywy 2006/112, nie jest konieczne ustalenie, czy działalność ta byłaby również wyłączona z tego zakresu stosowania na podstawie art. 13 ust. 1 tej dyrektywy.

Trybunał w przedmiocie dokonania dostawy towarów i świadczenia usług w ramach działalności gospodarczej zauważył, że po pierwsze, podczas gdy przedsiębiorca dąży do stałego osiągania dochodu (zob. podobnie wyrok z dnia 20 stycznia 2021 r., AJFP Sibiu i DGRFP Braãov, C655/19, EU:C:2021:40, pkt 27–29 i przytoczone tam orzecznictwo), gmina O. wskazała we wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej, (…) że nie zamierza świadczyć regularnie usług instalacji systemów OZE i nie zatrudnia ani nie zamierza zatrudniać pracowników w tym celu, co odróżnia niniejszą sprawę od spraw, w których świadczenia gminne miały charakter trwały (pkt 36).

Po drugie, (…) gmina O. wydaje się ograniczać do zaproponowania swoim mieszkańcom będącym właścicielami nieruchomości, którzy mogą być zainteresowani systemami OZE, w ramach programu regionalnego mającego na celu umożliwienie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, dostarczenia i zainstalowania u nich tych systemów OZE za pośrednictwem przedsiębiorstwa wybranego w wyniku przetargu, w zamian za ich udział nieprzekraczający 25% kosztów podlegających dofinansowaniu związanych z tą dostawą i z tą instalacją, podczas gdy owa gmina płaci danemu przedsiębiorstwu wynagrodzenie za te same dostawę i instalację po cenie rynkowej (pkt 37).

Tymczasem (…) jeżeli gmina odzyskuje – w drodze otrzymywanych przez nią wkładów – jedynie niewielką część poniesionych przez siebie kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych, taka różnica między tymi kosztami a kwotami otrzymanymi w zamian za oferowane usługi może sugerować, że wkłady te należy raczej uznać za opłatę aniżeli wynagrodzenie (zob. podobnie wyrok z dnia 12 maja 2016 r., Gemeente Borsele i Staatssecretaris van Financiën, C520/14, EU:C:2016:334, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo). W konsekwencji nawet biorąc pod uwagę płatności przyznane gminie O. przez dane województwo, które wynoszą 75% kosztów podlegających dofinansowaniu, suma kwot otrzymanych od zainteresowanych właścicieli z jednej strony i od owego województwa z drugiej strony pozostaje strukturalnie niższa od łącznych kosztów faktycznie poniesionych przez tę gminę, co nie odpowiada podejściu, jakie przyjąłby w danym wypadku instalator systemów OZE, który przy ustalaniu swoich cen starałby się zawrzeć w nich swoje koszty i osiągnąć marżę zysku. Natomiast wspomniana gmina ponosi jedynie ryzyko strat, nie mając perspektywy zysku.

Po trzecie, nie wydaje się ekonomicznie opłacalne, aby taki instalator systemów OZE obciążał odbiorców swoich dostaw towarów i świadczenia usług jedynie najwyżej jedną czwartą poniesionych przez siebie kosztów, oczekując jednocześnie rekompensaty w postaci dofinansowania za zasadniczą część pozostałych trzech czwartych tych kosztów. Taki mechanizm nie tylko stawiałby jego przepływy pieniężne w sytuacji strukturalnie deficytowej, ale ponadto stwarzałby nietypowy stopień niepewności dla podatnika, ponieważ kwestia, czy i w jakim zakresie osoba trzecia zwróci tak istotną część poniesionych kosztów, pozostaje faktycznie otwarta do czasu podjęcia przez tę osobę trzecią decyzji, co następuje po tym, jak sporne transakcje zostaną dokonane.

Opis przedmiotowej sprawy wskazuje, że Państwo na rzecz mieszkańców nie wykonują / nie będą wykonywać działań na zasadach i w tych samych warunkach, które dotyczą podmiotów gospodarczych: Państwa rola sprowadza się do zorganizowania skutecznego finansowania i wykonania odnawialnych źródeł energii dla mieszkańców na terenie gminy.

Jak Państwo wskazali w opisie sprawy realizacja Projektu nie ma / nie będzie miała na celu osiąganie przez Państwa stałego dochodu, zysku z tego tytułu. Mieszkańcy gminy, którzy przystąpili do Projektu pokrywać będą część kosztów projektu, a pozostała część inwestycji będzie finansowana ze środków publicznych, pochodzących z otrzymanego dofinansowania.

Wprawdzie wkład własny mieszkańców na realizację projektu dotyczącego instalacji odnawialnych źródeł energii, tj. instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych oraz kotłów na biomasę jest wyższy niż w przypadku Gminy O., której sprawa była przedmiotem rozstrzygnięcia TSUE w wyroku C‑612/21, to jednak – jak wynika z okoliczności sprawy - jest to nadal niewielka część kosztów projektu. Zlecają Państwo wykonanie czynności podmiotom trzecim, nie zatrudniają Państwo zatem własnych pracowników celem świadczenia takich usług powszechnie jak inne przedsiębiorstwa trudniące się montażem instalacji. Z wniosku wynika, że Państwa celem nie jest stałe i zorganizowane wykonywanie takiej działalności w celach zarobkowych, na warunkach w jakich wykonują je podmioty gospodarcze trudniące się montażem takich instalacji, lecz celem Państwa działania jest interes społeczny. Nie jest to zatem sposób działania występujący w przypadku zwykłej działalności gospodarczej.

W wyniku Państwa działań nie wystąpiły / nie wystąpią znaczące zakłócenia konkurencji, które prowadzić by mogły do wyłączenia z dostaw dla ostatecznego konsumenta innych podmiotów (w tym przypadku prywatnych firm działających w zakresie instalacji odnawialnych źródeł energii). Działają Państwo bowiem jako świadczeniobiorca dokonujący zakupu od podmiotów prywatnych. Montaż instalacji jest / będzie realizowany na podstawie umowy na roboty budowlane z wyłonionym przez Państwa wykonawcą.

W konsekwencji, Państwa działania w związku z realizacją projektu pn. (…) w zakresie dostawy i montażu instalacji fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych oraz kotłów na biomasę na/przy/w budynkach mieszkaniowych należących do mieszkańców nie stanowią / nie będą stanowiły dostawy towarów ani świadczenia usług podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT i realizując ww. projekt nie wykonują / nie będą Państwo wykonywali działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem realizacja projektu nie podlega / nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Wobec powyższego, w niniejszej sprawie nie wystąpi związek pomiędzy zakupami dokonanymi na cele realizacji projektu na rzecz mieszkańców a czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT.

Mając zatem na uwadze opis sprawy oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że nie przysługuje / nie będzie Państwu przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego wykazanego na fakturach zakupowych związanych z realizacją projektu pn. (…). Powyższe wynika z faktu, że w analizowanym przypadku nie zostały / nie zostaną spełnione – wskazane w art. 86 ust. 1 ustawy – przesłanki warunkujące prawo do odliczenia podatku naliczonego, tj. ponoszone wydatki na realizację projektu nie są / nie będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Tym samym Państwa stanowisko uznałem za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Odnosząc się do powołanych przez Państwa decyzji WIS, należy zauważyć, że decyzje te dotyczą sklasyfikowania wskazanych we wnioskach WIS-W świadczeń według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług na potrzeby stosowania przepisu art. 41 ust. 12 ustawy oraz określenia stawki podatku od towarów i usług. Natomiast, w wydanej interpretacji indywidualnej dokonano analizy okoliczności sprawy z wniosku ORD-IN w świetle art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług.

Należy zauważyć, iż pojęcie „kosztu kwalifikowalnego” nie jest pojęciem podatkowym i organy podatkowe nie są właściwe do rozstrzygania wątpliwości podatników odnośnie możliwości zaliczania wartości podatku od towarów i usług do kosztów kwalifikowalnych. Kwestię tę rozstrzygają bowiem przepisy regulujące zasady korzystania ze środków pomocowych. Zasady i przepisy podatkowe przywołane w uzasadnieniu niniejszej interpretacji mogą być jedynie pomocne przy dokonywaniu oceny, czy podatek VAT w tej sytuacji powinien być kosztem kwalifikowalnym. W związku z powyższym nie zajęto stanowiska w tej sprawie.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Ponoszą Państwo ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym/opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku opisu sprawy, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Odnośnie natomiast powołanych przez Państwa interpretacji indywidualnych, należy zauważyć, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych i należy je traktować indywidualnie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawyz dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…).

Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).

close POTRZEBUJESZ POMOCY?
Konsultanci pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 17:00